आंतरराष्ट्रीय वाघ दिनाच्या निमित्ताने जाणून घेऊ या खरे कारण
नागपूर: आज आंतरराष्ट्रीय वाघ दिन आहे. ज्याला त्याच्या विशेष गुणांमुळे जंगलाचा राजा म्हटले जाते, तो वाघ 36 हून अधिक प्रजातींच्या मांजरींमध्ये सर्वात मोठी मांजर आहे. 1973 मध्ये राष्ट्रीय प्राणी म्हणून सिंहाची जागा घेणारी वाघाची प्रजाती जगातील सर्वात घातक, फसवी आणि शिकारी मानली जाते.
1969 मध्ये वन्यजीव मंडळाने सिंहाला देशाचा राष्ट्रीय प्राणी म्हणून घोषित केले होते. पण मग सिंहाऐवजी वाघाला राष्ट्रीय प्राण्याचा दर्जा का देण्यात आला. प्राण्याला राष्ट्रीय प्राणी घोषित करण्यामागे कोणते मापदंड आहेत? चला जाणून घेऊया – यामागचे कारण काय होते.
सिंहासाठी दिला होता प्रस्ताव
1972 मध्ये, भारतातील त्या काळातील राष्ट्रीय प्राणी सिंहाची जागा रॉयल बंगाल टायगरने घेतली. पण 1972 पर्यंत सिंह हा भारताचा राष्ट्रीय प्राणी होता. तेव्हापासून वाघ हा राष्ट्रीय प्राणी आहे, मात्र 2015 साली झारखंडचे राज्यसभा खासदार परिमल नाथवानी यांनी राष्ट्रीय वन्यजीव मंडळाला वाघाऐवजी सिंहाला राष्ट्रीय प्राणी बनवण्याचा प्रस्ताव दिला होता, तरीही हा प्रस्ताव पुढे सरकला नाही.
सिंह हा राष्ट्रीय प्राणी का होता?
वन्यजीव तज्ञ डॉ फैजाज खुडसर यांनी सांगितले की, एशियाटिक सिंह किंवा सिंह ही एकेकाळी भारताची खास ओळख आहे. विशेषतः अशोकाच्या काळात त्यांच्याकडे ऐतिहासिक प्रतीक म्हणून पाहिले गेले आहे. एक काळ असा होता जेव्हा ते मध्य प्रदेश, झारखंड, दिल्ली, हरियाणा आणि गुजरातमध्ये होते. मग हळूहळू विविध कारणांमुळे त्यांचा अधिवास कमी होत गेला. आज सिंह फक्त गुजरातच्या गिरवानमध्येच आढळतात.
दुसरीकडे भारतीय वाघ किंवा रॉयल बेंगाल टायगर बघितले तर आज जगात त्याचे महत्त्व आहे कारण शेवटचा दुवा म्हणजे सिंहांना वाचवणे. जर आपण भारतीय वाघांचे वितरण पाहिले तर आज देशातील 16 राज्यांमध्ये त्यांचे अस्तित्व आहे, जे संपत असल्याचे दिसत होते.
आज पुन्हा एकदा मध्य प्रदेश वाघांचे राज्य बनले आहे. राष्ट्रीय वन्यजीव मंडळाने 1972 मध्ये वाघाला राष्ट्रीय प्राणी म्हणून घोषित केले होते. प्रोजेक्ट टायगर 1972 मध्येच सुरू करण्यात आला होता, जो एका मोठ्या प्राण्याला वाचवण्यासाठी एक महत्त्वाचा प्रकल्प होता.
जंगल कथा आणि चित्ता: द मिसिंग शहजादा ऑफ इंडियन जंगल्स सारखी पुस्तके लिहिणारे कबीर संजय म्हणतात की, भारत आणि आशियामध्ये फक्त बंगाल वाघ आढळतात. ते म्हणतात की मांजरींच्या 36 पेक्षा जास्त प्रजाती आहेत. त्यापैकी सर्वात मोठी मांजर वाघ आहे. भारतात, बंगाल वाघ हे सिंहापेक्षा मोठे आहेत आणि त्यांच्या विशेष गुणांमुळे त्यांना जंगलाचा राजा म्हटले जाते.
